Temat: Rządy parlamentarne.
Treści: podstawy ustroju politycznego Polski na podstawie konstytucji marcowej z 1921r.
Umiejętności: uczeń potrafi krytycznie analizować pozyskane informacje, wypowiadać własne opinie, przedstawić argumenty uzasadniające stanowisko.
I.Zapisz w zeszycie lekcję 14 i temat: Rządy parlamentarne.
II.Przeczytaj uważnie poniższy tekst – dowiesz się, w jakich okolicznościach ukształtowane zostały podstawy ustrojowe odradzającego się państwa polskiego, jakie zapisy zawierała ustawa zasadnicza – konstytucja marcowa.
Utrudnieniem integracji państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości były znaczne różnice społeczne, gospodarcze, cywilizacyjne i prawne pomiędzy dawnymi zaborami. Był to czas kształtowania się ustroju politycznego odrodzonej Rzeczypospolitej. Lata 1919-1926 to w Polsce okres rządów parlamentarnych.
- 26 stycznia 1919r. odbyły się pierwsze wybory do sejmu ustawodawczego, w którym zasiedli przedstawiciele Związku Ludowo – Narodowego (endecja), PSL-Piast, PSL-Wyzwolenie, PPS, mniejszości narodowe.
- 20 lutego 1919r. Sejm Ustawodawczy uchwalił tzw. małą konstytucję, która stanowiła, że Polska będzie republiką parlamentarną, władzę ustawodawczą sprawuje sejm a J. Piłsudski pełni funkcję Naczelnika Państwa, którego decyzje wymagały kontrasygnaty odpowiedniego ministra.
- 17 marca 1921 Sejm Ustawodawczy uchwalił pierwszą republikańską konstytucję Polski (tzw. konstytucję marcową).
Główne postanowienia konstytucji marcowej z 1921 r. to:
– ustanowienie ustroju parlamentarno – gabinetowego oraz trójpodział władz
– władza ustawodawcza spoczywała w rękach dwuizbowego parlamentu (sejmu i senat
– proporcjonalny system wyborczy – każda partia polityczna otrzymuje taki procent miejsc w parlamencie, jaki uzyska w wyborach
– powszechne prawo wyborcze (głosować nie mogli tylko żołnierze w służbie czynnej)
– Rada Ministrów (rząd) odpowiedzialna przed sejmem
– prezydent – wybierany na 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe (połączony sejm i senat), uprawnienia ograniczone do reprezentowania państwa, decyzjei prezydenta wymagały kontrasygnaty rządowej
– niezawisłe sądy – sędziowie powoływani przez prezydenta
– równość obywateli (zniesienie przywilejów stanowych), nietykalność własności prywatnej, wolność słowa i korespondencji
Powstała nowa konstytucja, ale rozdrobnienie sejmu powodowało destabilizację państwa. Utrudnieniem prac parlamentu były także trwające walki o granice, w tym wojna bolszewicka. W 1922 wybrano sejm i senat pierwszej kadencji. Mandaty poselskie uzyskało aż 14 ugrupowań. Żadne ugrupowanie nie uzyskało większości. Rozdrobnienie parlamentu powodowało zawieranie nietrwałych koalicji rządowych (wyjątkiem był istniejący prawie 2 lata ponadpartyjny rząd Władysława Grabskiego, powołany do naprawy finansów publicznych (reforma walutowa, wprowadzenie złotego polskiego, opanowanie hiperinflacji), ale też w końcu obalony.
- 9 grudnia 1922r. – odbyły się pierwsze wybory na prezydenta RP – wybrany Gabriel Narutowicz zginął 16 grudnia 1922r. Drugą wybraną osobą był Stanisław Wojciechowski.
Pogarszała się sytuacja międzynarodowa Polski – w 1925r. Niemcy rozpoczęły wojnę celną z Polską starając się ograniczać import polskich towarów a ponadto pominięto Polskę podczas zawierania układów w Locarno.
1.Z dzisiejszej lekcji zapamiętaj:
Wydarzenia: 17 III 1921r. - uchwalenie konstytucji marcowej
Postaci: Józef Piłsudski, Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski, Władysław Grabski.
Pojęcia: konstytucja (ustawa zasadnicza), kontrasygnata, prezydent, hiperinflacja
Możesz skorzystać: z prezentacji (w załączniku) – źródło: zsp6dg.szkolna strona.pl
https://www.youtube.com/watch?v=jlxUWzT0XFE Prosta Historia – Rządy parlamentarne
https://www.youtube.com/watch?v=UjelEHB3J_M Demokracja Parlamentarna w II Rzeczpospolitej do przewrotu majowego
